Jan Wyglenda, urodził się 23 listopada 1894 roku w Brzeźnicy pod Raciborzem. Maturę zdał w 1914r. we Wrocławiu. Rozpoczęte studia we Wrocławiu przerwał wybuch I wojny światowej, podczas której walczył w armii pruskiej jako oficer w stopniu podporucznika. W lipcu 1918r. nie wrócił już na front – symulując zakażenie nogi, w mistyfikacji pomagał mu zaprzyjaźniony lekarz – Emil Cyran. W 1918 roku stworzył w rodzinnej miejscowości oddział zbrojny za co trafił do więzienia. W czerwcu 1919 roku został zastępcą komendanta głównego i kierownikiem Wydziału Wywiadu Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.
Brał czynny udział we wszystkich trzech powstaniach: w pierwszym dowodził bitwą pod Godowem oraz walkami na odcinku olzańsko-oświęcimskim. W drugim stał na czele samoobrony powiatu rybnickiego, raciborskiego i pszczyńskiego. W trzecim (pod pseudonimem „Traugutt”) był zastępcą dowódcy i szefa sztabu oraz współkierował Grupą „Północ”, która to grupa działała na terenie powiatów oleskiego, lublinieckiego, tarnogórskiego i strzeleckiego. Brał też czynny udział w polskiej kampanii plebiscytowej – pełniąc funkcję kierownika sekretariatu w Wydziale Kulturalno-Oświatowym Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu.
Jan Wyglenda
Po podziale Górnego Śląska zmuszony został do opuszczenia rodzinnego obszaru przyznanego Niemcom i zamieszkał w polskim województwie śląskim. W latach 1921-1922 pełnił funkcję prezesa Związku Powstańców Śląskich. W 1922 rozpoczął przerwane, ze względu na brak funduszy, studia prawnicze w Poznaniu.
Od początku 1924r. sprawował funkcję naczelnika komisarycznego gminy Wielka Wieś. W sierpniu 1927r. został mianowany Starostą Lublinieckim, którą to funkcję sprawował do połowy września 1928r.
W sierpniu 1928r. odbył się II Zlot Hufca Lubliniec – jest wielce prawdopodobne – że uczestniczył w nim starosta Jan Wyglenda.
II Zlot Hufca Lubliniec – 1928r.
trzeci od prawej stoi najprawdopodobniej starosta Jan Wygleda
Następnie, aż do 1939r. pełnił funkcję Starosty Rybnickiego (do Rybnika z Lublińca został przeniesiony na prośbę byłych powstańców ziemi rybnickiej). W lutym 1939 roku objął posadę generalnego dyrektora administracyjnego spółki Książęce Kopalnie Pszczyńskie.
Jan Wyglenda – starosta rybnicki
W czasie kampanii wrześniowej początkowo uczestniczył w organizowaniu obrony Katowic i Mikołowa, następnie jako kapitan rezerwy otrzymał przydział do jednego z pułków „Armii Kraków”. Nie dane mu było jednak walczyć podczas tej kampanii z bronią w ręku. Po upadku obrony wrześniowej przez Zaleszczyki, Rumunię i Francję dotarł do Anglii. Tam, ze względu na swoje koneksje z obozem piłsudczyków (w czasie II RP, Wyglenda był mocno związany z między innymi Michałem Grażyńskim) został zesłany do obozu Rothesay na wyspie Bute, czyli Wyspie Węży. PO zwolnieniu z obozu rozpoczął studia filologii angielskiej na Uniwersytecie St. Andrews. Pełnił funkcję oficera kulturalno-oświatowego w brytyjskiej Armii Terytorialnej. Służył jako tłumacz w dywizji piechoty szkockiej. Przekładał na polski brytyjskie regulaminy wojskowe, tworzył biblioteki dla żołnierzy, organizował imprezy kulturalne i wygłaszał odczyty.
Jan Wyglenda
Do ojczyzny wrócił w kwietniu 1946 roku. W 1947r. zapisał się do Polskiej Partii Robotniczej, co ułatwiło mu objęcie posady dyrektora administracyjno-finansowego Głównego Instytutu Paliw Naturalnych. W styczniu 1950r. został aresztowany za swoją działalność w II RP i w czasie wojny. W odosobnieniu spędził sześć lat i odzyskał wolność po przemianach październikowych. Oficjalnie zrehabilitowany i uznany za ofiarę prześladowań okresu kultu jednostki. Nie powrócił już do PZPR. Do emerytury – w 1960r -pracował w katowickim Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń Płytkich. W 1972r. został awansowany na majora.
Był kawalerem wielu odznaczeń wojskowych i państwowych między innymi: Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych, Śląskiem Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Orderem Polonia Restituta. Zmarł 28 marca 1973r. i został pochowany na cmentarzu w Rybniku.
Grób Jana Wyglendy w Rybniku
Opracowane na podstawie:
Plebiscyt i powstanie śląskie – Wyglenda Jan
Wspomnienia z lat 1939-1943 – Wyglenda Jan
Encyklopedia Powstań Śląskich
Tygodnik powiatowy na powiat Lubliniec 1927,1928
Wikipedia
Zdjęcia:
Wikipedia
NAC
Plebiscyt i powstanie śląskie – Wyglenda Jan
Wspomnienia z lat 1939-1943 – Wyglenda Jan