Kiedy został założony Lubliniec?

Odpowiedź na pytanie kiedy został założony Lubliniec nie jest prosta. Data, którą od wielu lat posługujemy się by określić wiek naszego miasta – 1272 rok, pojawiła się pod koniec XVIII wieku za sprawą pochodzącego z Lubina, śląskiego urzędnika i geografa Friedricha Alberta Zimmermanna. To on stworzył trzynastotomową książkę o dziejach Śląska – „Beiträge zur Beschreibung Schlesiens” (Przyczynki do opisu Śląska), którą wydano w latach 1783-1785. Publikacja Zimmermanna, prawdopodobnie zlecona mu przez  ministra d.s Śląska – Karla Georga von Hoyma w dużej mierze bazowała na archiwalnych i urzędowych dokumentach, do których autor miał dostęp, gdy pracował na Śląsku. W drugim jej tomie, wydanym w 1783r. w Brzegu pojawia się informacja o Lublińcu.

Co napisał Zimmermman o powstaniu naszego miasta? Sebastian Ziółek, lubliniecki historyk, tak przetłumaczył zapis autora: „Książę Władysław, jak wynika z zapisków w księgach kościelnych, miał w 1272 roku wybudować w lesie małą kaplicę, aby odprawiać tam nabożeństwa po zakończonych polowaniach oraz przekazał środki na utrzymanie w niej jednego prepozyta i czterech wikariuszy.” I tyle. Jak można wywnioskować z tekstu – w 1272r. Władysław I Opolski, nie założył miasta. W miejscu gdzie dzisiaj znajduje się Lubliniec powstać miała, za jego sprawą tylko kaplica, chociaż nie mogła być bardzo mała, skoro miało przy niej funkcjonować aż 5 księży/zakonników. Zapewne więc obok samej kaplicy zbudowano jeszcze jakiś budynek mieszkalny, lub klasztor pustelniczy. O nim wspomina późniejszy historyk niemiecki Gustav Adolf Stenzel w swojej pracy z 1839r. „Scriptores rerum silesiacarum oder Sammlung schlesischer Geschichtschreiber„. Znów posłużę się tłumaczeniem pana Ziółka: „Wydaje się, że w tym czasie nie było na Śląsku klasztorów pustelniczych, ale byli pojedynczy pustelnicy. Klasztor pustelników w Lublińcu został założony w 1272r., a klasztor w Wiese w 1388r„.

W latach 1827-1835 ukazała się dwutomowa praca Johanna Georga Knie (nauczyciela, tyflopedagoga, śląskiego krajoznawcyę) i J.M.L. Mechlera zatytułowana „Geographische Beschreibung von Schlesien preußischen Antheils, der Grafschaft Glatz und der preußischen Markgrafschaft Ober-Lausitz”. W niej autorzy umieścili taki zapis o początku Lublińca, przetłumaczony przez pana Ziółka:  „W 1272 roku miejsce, na którym stoi obecnie Lubliniec, było całkowicie porośnięte lasem. Zgodnie z zapisem w lublinieckich księgach kościelnych, książę opolski Władysław I kazał w 1272 roku wybudować w tym lesie kaplicę, w której mógł odprawiać nabożeństwa podczas polowań. Przekazał tyle pieniędzy, że mogli tam mieszkać prepozyt i czterech wikariuszy i jest to podobno dzisiejszy kościół św. Krzyża (książę prawdopodobnie miał w tym miejscu również domek myśliwski).”. Jak można zauważyć rozrasta nam się Lubliniec. To już nie tylko kaplica, klasztor, lub erem ale i domek myśliwski.

W 1857r. w nr 12 gazety zatytułowanej Kronika Wiadomości Krajowych i Zagranicznych ukazała się informacja dotycząca powstania miasta Lublińca, autorstwa urodzonego w Oleśnie – Józefa Lompy (nauczyciela, poety, pisarza, autora podręczników szkolnym w języku polskim).Fragment tekstu Józefa Lompy z Kroniki Wiadomości Krajowych i Zagranicznych z 1857r

To właśnie Lompa, w powyższym artykule, jako pierwszy, we jego wstępie zamieszcza legendę o powstaniu miasta, którą dziś zna każdy lublinicznin, a która doczekała się mnóstwa rozwinięć i przeróbek.

Czy istnieją jakieś informacje dotyczące Lublińca sprzed 1272r. Odpowiedź brzmi – tak. Jednak zanim o nich, warto sobie odpowiedzieć na inne pytanie. Dlaczego tak mało wiemy o początkach miasta? Winny temu jest żywioł, z którym zmagać się często w minionych latach musiał Lubliniec. Chodzi oczywiście o ogień. To on w formie pożaru wielokrotnie niszczył miasto. Tak stało się też na początku XVI wieku, kiedy jak podaje pan Olgierd Kniejski – ówcześni radni lublinieccy stanęli 28 kwietnia 1500r. przed księciem Janem II Dobrym i oświadczyli, że wszystkie ich dokumenty, prawa, wolności i przywileje otrzymane od przodków spaliły się. O kolejnej stracie dokumentów związanych z Lublińcem donosi Józef Lompa, pisząc, że w istniała w mieście aż do 1810r. kronika spisana po łacinie przez miejskiego notariusza, jednak zaginęła.

Wśród zebranych przez Józefa Lompę legend, znajduje się taka, która podaje, że w okolicach Lublińca stał zamek na dużo wcześniej niż powstała kaplica ufundowana przez Władysława Opolskiego. Miał on istnieć już w czasie najazdu Mongołów na Śląsk w 1241r.

Z kolei jeden z pierwszych lokalnych badaczy historii miasta – Bruno Gogolin zapisał, że miasto miał założyć w 1248r. biskup wrocławski Tomasz I, (po śmierci Henryka Pobożnego w 1241r. biskup Tomasz, był  jedną z najważniejszych osób na Śląsku i najprawdopodobniej współrządził z wdową księżną Anną Przemyślidką)

Herb Tomasz I – biskupa wrocławskiego 

W Gościu Niedzielnym z 1924r. ksiądz Radziński podaje informacje, że pierwsza wzmianka o mieście Lublińcu pochodzi z 1250r. niestety nie wymienia źródła.

Podawana jest też ostatnio w wielu opracowaniach informacja, że Lubliniec to osada Lubnic, którą już w 1238r. lokowała księżna Wiola – wdowa po Kazimierzu, księciu Opolskim (a matka Władysława Opolskiego). O tej osadzie jest  jeszcze wcześniejsza wzmianka w dokumencie z 1234r. w którym Henryk I Brodaty książę Dolnego Śląska i Krakowa potwierdza zamianę dominium Mirawa (właścicielem jego był kasztelan Klemens) na dominium Lubnic (które wówczas należeć miało do rycerza Iwona). Jednak prawie ze 100% pewnością można tą teorię odrzucić, gdyż osada Lubnic – to nie dawny Lubliniec, tylko miasto, a dzisiaj wieś Łubnice nad Prosną (która wcześniej nosiła nazwę:  Lubnica, Lubnic, Lubnitz, Lubnicz) i to jej dotyczą powyższe wzmianki. Więcej o historii Łubnic – znajduje się na stronie poświęconej Wójcinowi w artykule „Łubnice kasztelana Klemensa -780 lat temu” autorstwa pana Jana Maślanki.

Być może jeszcze kiedyś odnajdą się jakieś źródła mówiące o początku naszego miasta. Tymczasem pozostaje nam – data 1272r. jako rok w którym o Lublińcu świat usłyszał. Na poły legendarna, na poły historyczna. Na pewno jednak nie była to data założenia samego miasta, tylko jak piszą historycy – budowy w miejscu dzisiejszego Lublińca, kaplicy leśnej, może eremu/czy klasztoru, a może i nawet domku myśliwskiego.

Kiedy zatem lokowano nasze miasto? Niestety tu także nie ma zgodności. Wiele wskazuje na to, że w czasie panowania syna Władysława I Opolskiego, księcia Boleslawa I, który tą ziemią władał w latach 1281-1311 (za monografią Lublińca z 2022r.). Jak pisze pan Olgierd Kniejski z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy stwierdzić, że lokacji miasta dokonano na prawie flamandzkim (jednak dokument, który potwierdza istnienie wójta dziedzicznego pochodzi dopiero z 1361r.). Także Zimmerman skłania się do tego, że miasto lokował książę Bolesław, pisząc: „Jego syn Bolko I opolski (1288–1313) zbudował miasto i nadał mu przywilej, według którego miasto miało prawo warzenia piwa w promieniu mili”. Podobnego zdania jest autor wydanej w 1864r. książki „Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Erste Hälfte” urzędnik wrocławski – Felix Triest, który zamieścił taki wpis: „(…)Syn Bolko wkrótce założył miasto i nadał mu przywilej prawa do warzenia piwa w obrębie mili”. Za Knie i Triestem – w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich (tom V z 1884r) – pojawił się następujący wpis: „Około r. 1272 książę Władysław Opolski kazał podobno, po odbytem polowaniu, wznieść kaplicę na miejscu gdzie dziś miasto Lubliniec leży, wówczas śród borów i lasów położonem. Syn jego Bolesław założył tu miasto.”

Wygląda więc na to, że o ile w 1272r. na terenie dzisiejszego Lublińca pojawiły się pierwsze budynki, to dopiero za sprawą Bolesława I Opolskiego założono miasto Lubliniec i nadano mu pierwsze przywileje.