Tragedia Górnośląska 1945 roku w powiecie lublinieckim

W styczniu 1945 roku rozpoczęła się Tragedia Górnośląska – szereg zbrodniczych działań ze strony Armii Czerwonej i sowieckiego aparatu terroru wymierzonych w mieszkańców Górnego Śląska, trwających do początku 1946 roku.

Tragedia Górnośląska na ziemi lublinieckiej – opanowanej przez Armię Czerwoną jako pierwszą w regionie górnośląskim, podobnie jak w pozostałej części obejmowała gwałty, rabunki, dewastację mienia, wywózki do pracy przymusowej na wschód i inne represje. Szczegółowo omówiłem je w dwuczęściowym opracowaniu zamieszczonym na łamach „Ziemi Lublinieckiej” w 2023 roku (Armia Czerwona w powiecie lublinieckim w latach 1945-1946, cz. I i II, „Ziemia Lubliniecka” nr 1 i 3/2023). Opracowanie to dostępne jest pod linkiem: Armia Czerwona w powiecie lublinieckim.

W tym opracowaniu szczegółowo przedstawione zostaną aresztowania, internowania i deportacje do ZSRS mieszkańców powiatu lublinieckiego. Prezentowane dane dotyczą wyłącznie miejscowości powiatu w obecnych granicach, nie obejmują wszystkich miejscowości leżących w 1945 roku w powiecie lublinieckim. W jego skład wchodził wówczas także były niemiecki powiat dobrodzieński (współcześnie część powiatu oleskiego) oraz miasto Kalety i wsie leżące obecnie w powiecie tarnogórskim.

Mieszkańcy tych miast i wsi – mężczyźni, w lutym 1945 roku dowiedzieli się z rozplakatowanych ogłoszeń, że mają stawić się w Jeżowej, a następnie skierowani będą do różnego rodzaju robót na trenie Śląska, z których mieli powrócić w niedługim czasie. Z Jeżowej wysłano ich do wielu obozów i więzień na Górnym Śląsku, stali się wówczas aresztowanymi lub internowanymi, a stamtąd byli deportowani do pracy przymusowej na nieludzką ziemię. Do tych obozów i więzień kierowano również osoby zatrzymane później pod różnym pretekstem przez NKWD, Milicję Obywatelską oraz funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, stąd na listach zbiorczych internowanych i deportowanych znajdują się także kobiety.

Podstawą do opracowania poniższych danych były biogramy zamieszczone w publikacji Dariusza Węgrzyna Księga aresztowanych, internowanych i deportowa­nych z Górnego Śląska do ZSRR w 1945 roku (t. I–III, Katowice‑Warszawa 2021), a także dokumenty dotyczące Tragedii Górnośląskiej zgromadzone w Archiwum Państwowym w Katowicach. Znajdują się tam m.in. zbiorcze listy zatrzymanych sporządzone przez Starostwo Lublinieckie w 1945 roku na podstawie zgłoszeń przesyłanych przez gminy powiatu lublinieckiego oraz inne zestawienia, zgłoszenia i reklamacje uwięzionych.

W przypadku Lublińca w zestawieniu podano liczby łącznie z mieszkańcami Steblowa, Droniowiczek i Pustej Kuźnicy, osobno wymienionymi w publikacji D. Węgrzyna. Miejscowości te przed wojną były gminami, a w 1945 roku włączono je w obręb Lublińca. W dwóch przypadkach miejsce zamieszkania podano jako Hadra/Mochała, osoby te włączono do danych Hadry, jeden z mieszkańców Gwoździan występuje także jako zamieszkały w Koszwicach.

Miejscowość

Liczba

aresztowanych/

internowanych

w 1945 roku

 

Dalsze losy

aresztowanych/internowanych

Dalsze losy
deportowanych do ZSRS

Deportowani
do ZSRS

Brak danych

Wrócili

Zmarli

w ZSRS

Brak danych

Boronów 3 1 2 1
Brusiek 1 1 1
Chwostek 13 5 8 3 2
Ciasna 15 5 10 3 2
Cieszowa 1 1
Draliny 3 3
Droniowice 7 3 4 1 2
Dzielna 11 2 9 1 1
Glinica 25 17 8 3 2 12
Gwoździany 23 4 19 1 1 2
Hadra 15 7 8 4 3
Harbułtowice 2 1 2 1
Herby 2 2 2
Jawornica 1 1 1
Jeżowa 46 29 17 2 27
Kamienica 47 19 28 9 6 4
Kochanowice 11 4 7 3 1
Kochcice 39 17 22 2 2 13
Koszęcin 7 1 6 1
Kośmidry 12 2 10 1 1
Ligota Woźnicka 6 1 5 1
Lisów 12 6 6 3 3
Lubecko 2 2
Lubliniec 71 40 31 5 13 22
Lubsza 3 3
Łagiewniki Małe 23 8 15 5 3
Łagiewniki Wielkie 4 2 2 1 1
Molna 16 10 6 3 7
Pawełki 3 3 3
Pawonków 7 5 2 4 1
Ponoszów 10 5 5 1 4
Przywary Leśne 1 1 1
Psary 1 1 1
Rusinowice 12 3 9 1 1 1
Sieraków 36 11 25 2 4 5
Skrzydłowice 5 2 3 2
Solarnia 16 6 10 3 1 2
Strzebiń 11 3 8 3
Szklarnia 3 3 1 2
Wędzina 31 10 21 1 7 2
Wierzbie 1 1 1
Woźniki 6 6
Zborowskie 39 28 11 4 24

Z zebranych danych wynika, że aresztowanych lub internowanych zostało co najmniej 603 mieszkańców powiatu lublinieckiego w dzisiejszych granicach, a do ZSRS deportowano co najmniej 270 z nich. Najwięcej – 80, trafiło w okolice Zaporoża (dziś Ukraina), 50 w rejon Dniepropietrowska (dziś Ukraina), a po 11 do Odessy (dziś Ukraina) i Krasnowodzka (dziś Turkmenbaszy w Turkmenistanie). Innych zesłano do m. in. do Artjomowska (dziś Ukraina), Dwirii (dziś Gruzja) oraz innych rejonów ZSRS. Dokładna liczba aresztowanych, internowanych i deportowanych w 1945 roku mieszkańców Górnego Śląska prawdopodobnie nigdy nie zostanie poznana.

Osobną kategorią – nie ujętą w tym zestawieniu, są osoby urodzone w powiecie lublinieckim w obecnych granicach, a nie mieszkają­ce już w nim podczas aresztowania, które podaje w swojej publikacji D. Węgrzyn. Liczba tych aresztowanych i internowanych to co najmniej 160 osób.