Kanarek na grubie

Witom wos przociele, kamraty, kumple a przijaciele naszyj godki. Mjołech pomyślunek ło mojym śwjyntyj pamjyńci fatrze Gerhacie, moj Łojciec fedrowoł chop na Andzie aji Julce wele Pjekor kole Bytomjo. Boł berkomonym, gornikym. Niy jedyn śnich mjoł kanarka, abo kyrlica w doma. Na łknie stoła klotka, ptoszek durch śpjywoł, boł leko żołtawy a futrowli go konopjym, suli mu je do noplika. Musioł mjeć dycko śwjyrzo klarowno woda, coby se gardło gurgloł.

Kańś kole, a wjerza hnet ze sto lot, bych sam pedzioł, jakech śe niy hahnoł, niymylłech asz ponoś do 1921 roka. Na rozmajtych grubach malućke ptoszki – kanarki boły we małych klotkach, inacyj abo inkszy pedzieć „kiefikach” na doł pod ziymjo tachane. Mocie wjedzieć na szychta, na gruba, na kopalnio, tus-z te grubjorze wtyncos niymjeli żodnych gasmasek, wihajstrow, dinksow do mjerzynio gazow, kere a ftore poradziyołyby wyłonacyć, wykludzić, rozpoznać, merknonć, te szkodliwe gazy np. metan, a tlynek wynglo we lufcie. Ja dyć ganc ajńfach wom to sam wyklarują pojakymu mjeli „ptoka” na dole pod ziymjom, aji ”unter Tage,” by śe kajjaki pjeron pytoł. A potakymu, isz te grubjorze, tego ptoka na szychta na doł ku sztolnie tachali coby jim życie uratowoł. Kanarki boły bardzo przidatne przi wykryciu zagifcionego luftu, poradzioły zapyprany gazym luft wartko merknonć, gazym metanym, tlynkym wynglo. Berkmony, gorniki zowdy stowjali tego ptoka, kiery boł we klotce zawarty, furt a hań na przodek sztolni, hodnika kaj fedrowali. Nojprzod na proba coby śe tego luftu sztachnoł, sznapnoł, a kożdy kanarek kej je we kefiku, klotce, som a inkszych ptokow niywidzi, tus yjno by rod śpjywoł, łon wobi samiczka, frelka pjyrzasto śpjywym. Noale kej mu luft niy pasuje to poradzi być baułamontny, śpjywać niy bydzie, bo luft niy je na tyla rajny. Wszyjske kumple kiere na dole fedrowali dowały dycko na ptoka pozur, zyrkali, kukali, filowali jednym łokym przi fedrunku na ptoka. Pjerzinie kejby łon yjno śe trocha zakolyboł, abo za fest dygotoł, a niydej Ponbucku przestoł śwjyrkać, drap alarmowali jedyn drugego. Jerona niykej ze sztangi poradzioł ptoszek ślecieć, bo mu tlynu we lufcie brakowało, kamraty dowali pjeronym pozur, a genał srogi achtung na ptoka, coby wartko, a gibko, a drap ze sztolni na wjyrch wylyś, wyjechać, pitnonć, śmignonć, poradzić. Kejby kanarek śe kipnoł, abo niykej i se kojfnoł, śwjatcyło to na zicher ło zatrutym lufcie. Chopy musieli gibko dzić zole na wjyrch, coby bez tlynu niy kojfnonć na dole. Te kanarki po prowdzie pedzieć, kupa grubjorzy uratowali łod śmjertki, kanarki pjyknie poradzom śpjywać tusz mocie wjedziec srogo kupa, a wielo mocka gornikow chowjom se kanarka w doma, a barzi radujom śe po szychcie jego pjyknistym śpjywym na wjyrchu, nisz- eli markotnym na dole. Berkomony, gorniki szanujom se tego łod lot, kamracom śe ze ptokym po swojymu, lubjom ptoka do dziśej. Tako se fajny plac we ślońskich familokach, domach te naprowdy gryfne ptoszki u nos na tym pjykństym Ślońsku w dom znojdły pra. Moj ujek co na grubje robjoł mjoł ptoki. Onkel Jochan s bany tszimoł do szpasu pora..

A propo ptoka..mi śe sam spomniało

Przyndy łosprawjali: tyn ftory niy ma rychtig w gowje, tyn mo ptoka..a to tyla znaczyło co łon mo ipi, mo szajba, abo mu na dekel pjere.. „Łon mo ptoka” tako padali we średniowiczu ludzie wjerzyli we istne gupoty, aji w to isz niynormalne ludki ptoka w gowje majom. Bestus-z tako gupjejom. Tyn szpruch, łosprawunek wzion sie ze tych pradownych casow. A joch za bajtla myśloł isz tyn ftoś richtig ptoka w doma mo. Pozdrowjom wos,herclich a syrdycznie, a howcie mi śe sam zdrowo. Wjycie jo naprowdy ptoka niymom – pra a kej bych mjoł, to łon furgo yjno na placu, moj ptok je fraj… Jak i jo.. Pra