W styczniu 1945 roku rozpoczęła się Tragedia Górnośląska – szereg zbrodniczych działań ze strony Armii Czerwonej i sowieckiego aparatu terroru wymierzonych w mieszkańców Górnego Śląska, trwających do początku 1946 roku.
Tragedia Górnośląska na ziemi lublinieckiej – opanowanej przez Armię Czerwoną jako pierwszą w regionie górnośląskim, podobnie jak w pozostałej części obejmowała gwałty, rabunki, dewastację mienia, wywózki do pracy przymusowej na wschód i inne represje. Szczegółowo omówiłem je w dwuczęściowym opracowaniu zamieszczonym na łamach „Ziemi Lublinieckiej” w 2023 roku (Armia Czerwona w powiecie lublinieckim w latach 1945-1946, cz. I i II, „Ziemia Lubliniecka” nr 1 i 3/2023). Opracowanie to dostępne jest pod linkiem: Armia Czerwona w powiecie lublinieckim.
W tym opracowaniu szczegółowo przedstawione zostaną aresztowania, internowania i deportacje do ZSRS mieszkańców powiatu lublinieckiego. Prezentowane dane dotyczą wyłącznie miejscowości powiatu w obecnych granicach, nie obejmują wszystkich miejscowości leżących w 1945 roku w powiecie lublinieckim. W jego skład wchodził wówczas także były niemiecki powiat dobrodzieński (współcześnie część powiatu oleskiego) oraz miasto Kalety i wsie leżące obecnie w powiecie tarnogórskim.
Mieszkańcy tych miast i wsi – mężczyźni, w lutym 1945 roku dowiedzieli się z rozplakatowanych ogłoszeń, że mają stawić się w Jeżowej, a następnie skierowani będą do różnego rodzaju robót na trenie Śląska, z których mieli powrócić w niedługim czasie. Z Jeżowej wysłano ich do wielu obozów i więzień na Górnym Śląsku, stali się wówczas aresztowanymi lub internowanymi, a stamtąd byli deportowani do pracy przymusowej na nieludzką ziemię. Do tych obozów i więzień kierowano również osoby zatrzymane później pod różnym pretekstem przez NKWD, Milicję Obywatelską oraz funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, stąd na listach zbiorczych internowanych i deportowanych znajdują się także kobiety.
Podstawą do opracowania poniższych danych były biogramy zamieszczone w publikacji Dariusza Węgrzyna Księga aresztowanych, internowanych i deportowanych z Górnego Śląska do ZSRR w 1945 roku (t. I–III, Katowice‑Warszawa 2021), a także dokumenty dotyczące Tragedii Górnośląskiej zgromadzone w Archiwum Państwowym w Katowicach. Znajdują się tam m.in. zbiorcze listy zatrzymanych sporządzone przez Starostwo Lublinieckie w 1945 roku na podstawie zgłoszeń przesyłanych przez gminy powiatu lublinieckiego oraz inne zestawienia, zgłoszenia i reklamacje uwięzionych.
W przypadku Lublińca w zestawieniu podano liczby łącznie z mieszkańcami Steblowa, Droniowiczek i Pustej Kuźnicy, osobno wymienionymi w publikacji D. Węgrzyna. Miejscowości te przed wojną były gminami, a w 1945 roku włączono je w obręb Lublińca. W dwóch przypadkach miejsce zamieszkania podano jako Hadra/Mochała, osoby te włączono do danych Hadry, jeden z mieszkańców Gwoździan występuje także jako zamieszkały w Koszwicach.
| Miejscowość |
Liczba aresztowanych/ internowanych w 1945 roku |
Dalsze losy aresztowanych/internowanych |
Dalsze losy |
|||
|
Deportowani |
Brak danych |
Wrócili |
Zmarli w ZSRS |
Brak danych |
||
| Boronów | 3 | 1 | 2 | – | 1 | – |
| Brusiek | 1 | 1 | – | – | 1 | – |
| Chwostek | 13 | 5 | 8 | – | 3 | 2 |
| Ciasna | 15 | 5 | 10 | – | 3 | 2 |
| Cieszowa | 1 | – | 1 | – | – | – |
| Draliny | 3 | – | 3 | – | – | – |
| Droniowice | 7 | 3 | 4 | 1 | – | 2 |
| Dzielna | 11 | 2 | 9 | – | 1 | 1 |
| Glinica | 25 | 17 | 8 | 3 | 2 | 12 |
| Gwoździany | 23 | 4 | 19 | 1 | 1 | 2 |
| Hadra | 15 | 7 | 8 | – | 4 | 3 |
| Harbułtowice | 2 | 1 | 2 | – | 1 | – |
| Herby | 2 | 2 | – | – | 2 | – |
| Jawornica | 1 | 1 | – | – | 1 | – |
| Jeżowa | 46 | 29 | 17 | – | 2 | 27 |
| Kamienica | 47 | 19 | 28 | 9 | 6 | 4 |
| Kochanowice | 11 | 4 | 7 | 3 | 1 | – |
| Kochcice | 39 | 17 | 22 | 2 | 2 | 13 |
| Koszęcin | 7 | 1 | 6 | – | – | 1 |
| Kośmidry | 12 | 2 | 10 | – | 1 | 1 |
| Ligota Woźnicka | 6 | 1 | 5 | – | – | 1 |
| Lisów | 12 | 6 | 6 | – | 3 | 3 |
| Lubecko | 2 | – | 2 | – | – | – |
| Lubliniec | 71 | 40 | 31 | 5 | 13 | 22 |
| Lubsza | 3 | – | 3 | – | – | – |
| Łagiewniki Małe | 23 | 8 | 15 | – | 5 | 3 |
| Łagiewniki Wielkie | 4 | 2 | 2 | – | 1 | 1 |
| Molna | 16 | 10 | 6 | – | 3 | 7 |
| Pawełki | 3 | 3 | – | – | 3 | – |
| Pawonków | 7 | 5 | 2 | – | 4 | 1 |
| Ponoszów | 10 | 5 | 5 | 1 | 4 | |
| Przywary Leśne | 1 | 1 | – | 1 | – | – |
| Psary | 1 | 1 | – | – | 1 | – |
| Rusinowice | 12 | 3 | 9 | 1 | 1 | 1 |
| Sieraków | 36 | 11 | 25 | 2 | 4 | 5 |
| Skrzydłowice | 5 | 2 | 3 | – | 2 | – |
| Solarnia | 16 | 6 | 10 | 3 | 1 | 2 |
| Strzebiń | 11 | 3 | 8 | – | 3 | – |
| Szklarnia | 3 | 3 | – | – | 1 | 2 |
| Wędzina | 31 | 10 | 21 | 1 | 7 | 2 |
| Wierzbie | 1 | 1 | – | – | 1 | – |
| Woźniki | 6 | – | 6 | – | – | – |
| Zborowskie | 39 | 28 | 11 | – | 4 | 24 |
Z zebranych danych wynika, że aresztowanych lub internowanych zostało co najmniej 603 mieszkańców powiatu lublinieckiego w dzisiejszych granicach, a do ZSRS deportowano co najmniej 270 z nich. Najwięcej – 80, trafiło w okolice Zaporoża (dziś Ukraina), 50 w rejon Dniepropietrowska (dziś Ukraina), a po 11 do Odessy (dziś Ukraina) i Krasnowodzka (dziś Turkmenbaszy w Turkmenistanie). Innych zesłano do m. in. do Artjomowska (dziś Ukraina), Dwirii (dziś Gruzja) oraz innych rejonów ZSRS. Dokładna liczba aresztowanych, internowanych i deportowanych w 1945 roku mieszkańców Górnego Śląska prawdopodobnie nigdy nie zostanie poznana.
Osobną kategorią – nie ujętą w tym zestawieniu, są osoby urodzone w powiecie lublinieckim w obecnych granicach, a nie mieszkające już w nim podczas aresztowania, które podaje w swojej publikacji D. Węgrzyn. Liczba tych aresztowanych i internowanych to co najmniej 160 osób.